Choć jazda samochodem należy do najwygodniejszych sposobów przemieszczania się, zwłaszcza jeśli podróżuje się z małymi dziećmi, to jednocześnie wiąże się z niebezpieczeństwem kolizji lub nawet wypadku. Współczesne auta są projektowane tak, by zminimalizować skutki zderzeń i zapewnić pasażerom jak najlepszą ochronę dzięki różnym systemom wspomagającym kierowcę, a także specjalnej konstrukcji. W każdym stosunkowo nowym aucie znajdziemy zarówno strefy zgniotu pochłaniające energię, jak i wzmocnienia drzwi, a także pasy bezpieczeństwa, zagłówki oraz poduszki i kurtyny powietrzne. Niestety większość tych elementów w większym stopniu chroni kierowców i dorosłych pasażerów niż dzieci. Ze względu na niedostateczne zabezpieczenie najmłodszych, do ich przewozu w pojeździe trzeba montować foteliki samochodowe. Przystosowane do wzrostu i masy dziecka, w razie potrzeby utrzymają dziecko na miejscu i zapobiegną odniesieniu obrażeń, które byłyby nieuchronne bez takiej dodatkowej ochrony. Ze względu na znaczenie, jakie dla zabezpieczenia najmłodszych ma właściwy dobór fotelika, przyjrzyjmy się bliżej wymogom formalnym, jakie musi on spełniać.
Dlaczego fotelik samochodowy musi posiadać atest?
Większość osób korzystających z samochodów na ogół brała udział, była świadkiem lub przynajmniej miała okazję obserwować skutki kolizji albo wypadku drogowego. W trakcie zderzenia albo kolizji wielkim zagrożeniem jest nie tylko możliwość odniesienia bezpośrednich obrażeń wskutek uderzenia o ulegające odkształceniu elementy auta, ale także siła bezwładności, która sprawia, że ciało człowieka z wielką siłą napiera na elementy, które mają zapobiec zmianie pozycji i przemieszczeniu się czy nawet wypadnięciu z kabiny. O ile dorosły ma duże szanse, żeby wyjść z takich sytuacji bez szwanku, o tyle w przypadku dziecka sytuacja jest o wiele bardziej złożona, gdyż zarówno układ mięśniowy, jak i kostny nie jest na tyle dobrze wykształcony, aby znieść skutki tak dużego przeciążenia. Fotelik dziecięcy musi w takich warunkach zachować pełną stabilność, a dzięki swojej konstrukcji sprawić, że dziecko nie odniesie dodatkowych urazów spowodowanych nagłym obciążeniem. Ze względu na to, że foteliki dziecięce pełnią tak istotną funkcję, ich właściwości ochronne, zgodnie z obowiązującymi przepisami, muszą być potwierdzone specjalnym atestem.
Wszystkie części samochodu, które są odpowiedzialne za bezpieczeństwo, muszą być poddane specjalnemu badaniu homologacyjnemu, które pozwala na potwierdzenie, że spełniają wszystkie obowiązujące normy – dotyczy to m.in. poduszek powietrznych, pasów bezpieczeństwa, ale też elementów układu hamulcowego. Taki sam obowiązek spoczywa na producentach fotelików samochodowych, którzy przed dopuszczeniem produktu na rynek muszą poddać go szeregowi testów przeprowadzanych przez niezależną placówkę badawczą. W ich ramach symulowane są warunki, w jakich fotelik będzie użytkowany, a ich celem jest sprawdzenie, czy w ściśle określonych w przepisach sytuacjach zachowa się on tak, by zapewnić siedzącemu w nim dziecku maksymalną ochronę.
Podobnie jak przy innych elementach wyposażenia samochodu obowiązujące normy określają całą procedurę testową tak, by zagwarantować, że wszystkie produkty będą dopuszczane do sprzedaży na tych samych zasadach. Przepisy dotyczące konkretnych norm bezpieczeństwa są stale aktualizowane i wciąż wprowadza się ich nowe wersje, tak by uwzględniać rosnące wymagania co do poziomu gwarantowanej ochrony, a także zachęcać producentów do stosowania nowych rozwiązań poprawiających istniejące konstrukcje. W przypadku fotelików samochodowych obowiązującymi dziś wersjami atestów są ECE R44-04 oraz ECE R129, a każdy fotelik powinien spełniać wymogi jednej z nich. Nie można zapominać, że w razie kontroli drogowej korzystanie z fotelika, który posiada atest nieaktualny lub nie ma go wcale, będzie traktowane jak jazda bez niego, a na kierowcę zostanie nałożony mandat oraz 6 punktów karnych.
Co oznacza atest ECE R44-04 a co ECE R129?
Norma ECE R44-04 przewiduje dopasowanie rozmiarów i konstrukcji fotelików do właściwej dla konkretnego wieku dziecka masy ciała. W jej ramach obowiązuje 5 grup: grupa 0 (dzieci o wadze do 10 kg), grupa 0+ (dzieci o wadze do 13 kg), grupa I (dzieci o wadze od 9 do 18 kg), grupa II (dzieci o wadze od 15 do 25 kg) oraz grupa III (dzieci o wadze od 22 do 36 kg). Homologacja fotelika może być wydana jako uniwersalna, co znaczy, że może on być używany w każdym samochodzie wyposażonym w system mocowania ISOFIX. Może być również półuniwersalna – w takim przypadku w dokumencie homologacyjnym określane są modele pojazdów, w których można montować fotelik, a przed zakupem należy dokładnie sprawdzić, czy auto, w którym fotelik ma być używany, jest wśród nich wymienione. Dopuszczalna jest także homologacja tylko dla niektórych pojazdów – w takim przypadku fotelik można montować tylko w samochodzie, dla którego został homologowany. Warto wspomnieć, że wydanie świadectwa homologacji wg ECE R44 oznacza jednocześnie, że produkt nie zawiera substancji ani materiałów stanowiących zagrożenie dla dziecka wg norm europejskich z grupy EN-71.
W ramach badań homologujących sprawdzane są różne cechy fotelika wpływające na zapewniany przez niego poziom bezpieczeństwa. Są to m.in. testy pochłaniania energii, wywracania, oraz testy dynamiczne prowadzone zarówno na specjalnych ruchomych wózkach, jak i w kompletnych pojazdach. Testy są przeprowadzane na manekinach znanych dobrze z badań bezpieczeństwa pojazdów, które pozwalają na sprawdzenie ryzyka odniesienia przez dziecko obrażeń. W ramach badań wykonywane są także testy zderzeniowe podczas uderzenia w przeszkodę przodem, a dla fotelików dla najmniejszych dzieci montowanych w pozycji „tyłem do kierunku jazdy” również przy uderzeniu z tyłu.
Nieco inne i bardziej rygorystyczne warunki musi spełnić fotelik atestowany według nowszej normy R129. W ramach badań prowadzone są dodatkowe testy zderzeń bocznych, używa się w nich też bardziej zaawansowanych manekinów z większą ilością czujników, pozwalających na dokładniejsze sprawdzenie pojawiających się w czasie prób obciążeń. Foteliki dla dzieci poniżej 15 miesiąca życia muszą być instalowane w pozycji „tyłem do kierunku jazdy” uważanej za najbezpieczniejszą z uwagi na niedostatecznie wykształcenie mięśni i układu kostnego w tym przedziale wiekowym. W przypadku normy ECE R44 dopuszczalna granica wynosiła 9 miesięcy. Przy ateście wg normy R129 konieczne jest również mocowanie fotelików dla najmniejszych dzieci w systemie ISOFIX, podczas gdy dla starszych dzieci panuje to dowolność i mogą być wykorzystywane zarówno takie konstrukcje, jak i przypinane zablokowanymi pasami auta.
Warto przypomnieć, że homologacja R129 wprowadza system doboru fotelików na podstawie wzrostu dziecka, tzw. system i-Size, który w świetle aktualnej wiedzy pozwala na lepsze dopasowanie rozmiarów niż stosowana wcześniej waga. Wyjątkiem są najmłodsze dzieci, dla których obowiązuje przedział wiekowy do 15 miesięcy. Fakt posiadania homologacji jest potwierdzany specjalną metką w kolorze pomarańczowym, wszywaną do konstrukcji fotelika. Znajduje się na niej informacja o normie, według której został homologowany (ECE R44-04 lub ECE R129), oznaczenie kategorii oraz parametru, na którego podstawie fotelik jest dobierany (wzrost lub waga), numer homologacji, a także data produkcji fotelika.